افزایش قیمت فولاد در سال‌های اخیر باعث شده که محبوبیت سازه بتنی زیاد شود. مهم‌ترین ابزار برای ساخت سازه بتنی، قالب بتن است که در انواع مختلف ساخته می‌شود. نیاز به ایجاد تنوع در معماری سازه‌های بتنی و برخی ملاحظات فنی، دلیل اصلی تنوع قالب بتن است. این مقاله، یک راهنمای جامع برای شناخت انواع قالب بتن و دسته‌بندی‌های مختلف آن است و در انتهای آن نیز با روش انتخاب قالب مناسب آشنا می‌شوید.
هیچ معیار تضمین‌شده‌ای برای انتخاب انواع قالب بتن با یک جنس خاص وجود ندارد و انتخاب جنس قالب به بودجه کارفرما، ابعاد و شرایط پروژه و شرایط آب و هوایی بستگی دارد. در ادامه، با دسته‌بندی انواع قالب بتن بر اساس جنس آشنا می‌شوید و با بررسی هر کدام می‌توانید تشخیص دهید که آیا برای پروژه‌تان مناسب است یا خیر.
قالب بتن فلزی از فولاد و معمولاً از ورق سیاه st37 ساخته می‌شود که میزان کربن پایین و انعطاف‌پذیری بالایی دارد و برای ساخت انواع قالب مناسب است. قالب فلزی مقاوم و بادوام است و بارها می‌توانید از آن استفاده کنید. همچنین نصب و جمع‌آوری آن آسان است و باعث می‌شود که سطح بتن صاف و صیقلی شود. در ادامه با انواع قالب بتن فلزی آشنا می‌شوید:
در میان انواع قالب بتن فلزی، قالب ثابت رواج زیادی دارد. از آن برای قالب بندی بتن اکثر بخش‌های سازه استفاده می‌شود و معمولاً داخل آن را با بتن خیس پر می‌کنند. پس از اتمام بتن‌ریزی، قالب ثابت در جای خود باقی می‌ماند تا بتن کاملاً سفت شود. سپس آن را باز می‌کنند.
قالب بالارونده در حقیقت نوعی قالب فلزی ثابت است که از آن برای بتن‌ریزی در ارتفاع زیاد استفاده می‌شود. بتن‌ریزی با استفاده از این قالب در چند مرحله انجام می‌شود و پس از خشک شدن بتن مرحله قبل، از براکت‌های موجود در آن برای ساخت پلتفرم و ادامه قالب بندی در ارتفاع بالاتر استفاده می‌شود.
قالب لغزنده نوعی قالب بالارونده است که خود به‌صورت مکانیزه بالا می‌رود و نیازی به دخالت انسان ندارد. از این نوع قالب برای ساخت سازه‌های مرتفع و یکدست مثل سیلو، برج مخابراتی، دودکش، کف جاده و تونل و … استفاده می‌شود.
انواع قالب بتن پلاستیکی با استفاده از پلاستیک سبک و مقاوم (پلیمر ABS، پلی‌اتیلن، PVC و …) ساخته می‌شوند و به‌صورت مدولار یا به‌هم‌پیوسته به کار می‌روند. این قالب با وجود وزن کم، مقاومت بالایی دارد و می‌توان از آن برای پروژه‌های کوچک و کم‌هزینه و دارای فرایندهای تکراری استفاده کرد. همچنین قالب پلاستیکی به‌راحتی توسط آب تمیز می‌شود. از جمله معایب قالب بتن پلاستیکی، می‌توان به انعطاف‌پذیری کم در مقایسه با قالب الوار و عمر پایین در مقایسه با قالب فلزی اشاره کرد.
این نوع قالب در اصل یک قالب فلزی است که یک روکش از جنس فایبرگلاس یا مواد شیمیایی مشابه به آن اضافه شده است. هزینه ساخت و قیمت انواع قالب بتن فایبرگلاس از قالب‌های دیگر بیشتر است اما با استفاده از آن می‌توان نماهای بتنی زیبا و دارای اشکال متنوع ساخت.
قالب بتن چوبی یکی دیگر از انواع قالب بتن رایج است که به دلیل قیمت پایین، در برخی از پروژه‌های کوچک، استفاده از آن را به قالب فلزی ترجیح می‌دهند. برای ساخت این قالب از انواع مختلف چوب مثل چوب روسی، نئوپان، پلای وود و … استفاده می‌شود که در ادامه با رایج‌ترین انواع قالب بتن چوبی آشنا می‌شوید:
قالب الوار یا TIMBER قدیمی‌ترین نوع قالب مورداستفاده در ساختمان‌سازی است. برای ساخت قالب چوبی با استفاده از الوار، معمولاً تعدادی از آن‌ها را روی یکدیگر سوار کرده و سپس با استفاده از چهارتراش و میخ، آن‌ها را به یکدیگر متصل می‌کنند. این نوع قالب ارزان و در دسترس است، اما بزرگ‌ترین نقاط ضعف آن دوام و سرعت اجرای پایین است.
پلای وود نوعی چوب است که در کارخانه و با استفاده از چند لایه نازک چوب و یک روکش تولید می‌شود. از قالب پلای وود معمولاً در کنار قالب الوار استفاده می‌شود. انعطاف‌پذیری و عمر قالب پلای وود از الوار بیشتر است.
از انواع قالب بتن پارچه‌ای معمولاً برای ساخت اشکال خاص در نمای بتنی استفاده می‌شود. این نوع قالب با استفاده از پارچه‌های سبک و دارای مقاومت بالا ساخته می‌شود که آن را برای تنظیم سیالیت بتن مناسب می‌کند. بزرگ‌ترین مزیت این قالب، استفاده کمتر از بتن است.
قالب بتن آجری از معدود انواع قالب بتن است که در جای خود باقی می‌ماند و نیازی به قالب برداری ندارد. از قالب بتن آجری معمولاً برای اجرای فونداسیون استفاده می‌شود و از آنجایی‌که تبدیل به یکی از اجزای فونداسیون می‌شود، ظرفیت باربری آن را افزایش می‌دهد. عدم امکان اصلاح عیوب قالب بندی و بتن‌ریزی پس از اجرا، بزرگ‌ترین عیب قالب آجری است.
قالب پیش آکنده در اصل نوعی بتن است که پس از ریختن سنگ‌های درشت‌دانه درون قالب و با اضافه کردن مخلوط ماسه و سیمان به آن ساخته می‌شود. این بتن پیش آکنده یا PA در محل‌هایی که دسترسی به آن‌ها سخت است استفاده می‌شود.
همان‌طور که از نام آن می‌توان حدس زد، قالب ماندگار در کنار قطعه بتنی ساخته می‌شود و تبدیل به بخشی از آن می‌شود. انواع قالب بتن ماندگار یا ICF به عنوان قالب حرارتی عمل می‌کنند و از آن‌ها بیشتر برای ساخت دیوار استفاده می‌شود. این نوع قالب سرعت و سهولت اجرای بالایی دارد اما ممکن است وزن سازه را زیاد کند.
اگر سابقه حضور در پروژه‌های ساختمانی را داشته باشید، احتمال انواع قالب بتن تخت را به‌وفور دیده‌اید. این قالب‌ها با نام قالب مدولار مشهور هستند و دسته‌بندی انواع قالب بتن بر اساس شکل، تنها به آن‌ها محدود نمی‌شود. در ادامه، با دسته‌بندی انواع قالب بتن بر اساس شکل آشنا می‌شوید:
قالب بتن مدولار، قالبی است که ابعاد آن مضربی از ۵ است و به همین دلیل از نظر سایز تنوع زیادی دارد. در میان انواع قالب بتن موجود در بازار، قالب مدولار کاربرد بیشتری در ساختمان‌سازی دارد، چراکه با ابعاد مختلف سازه هماهنگ بوده و دسترسی به آن راحت‌تر است. قالب بتن مدولار دارای ارتفاع ۱ تا ۲ متری و عرض ۱۰ تا ۵۰ سانتی‌متر است.
از قالب بتن مدور برای ساخت ستون، سیلو و ساخت اجزایی که شکل دایره، قوس یا کمان دارند استفاده می‌شود.
انواع قالب بتن خاص برای پیاده‌سازی اشکال خاص روی نمای بتنی و دکوراسیون داخلی استفاده می‌شوند. با استفاده از قالب بتن خاص می‌توان اشکالی مثل مثلث، متوازی‌الاضلاع، منحنی و … را پیاده کرد. همچنین از این نوع قالب برای ساخت جدول، سرستون پل، بلوک‌های نیوجرسی، دیوارهای پیش‌ساخته و … هم استفاده می‌شود.
گاهی دسترسی به یکی از اعضای سازه بتنی دشوار است یا اجرای آن ملاحظات فنی خاصی را می‌طلبد. به همین دلیل برای پیاده‌سازی آن باید از قالب‌های خاصی استفاده کرد. لیست زیر، دسته‌بندی انواع قالب بتن بر اساس کاربرد آن‌ها در ساخت بخش‌های مختلف سازه را نشان می‌دهد:
برای ساخت دیوار، دست شما کاملاً باز است و می‌توانید از انواع قالب مدولار فلزی، پلاستیکی، چوبی و … استفاده کنید. بسته به نقش دیوار در سازه و دسترسی به آن، قالب بندی آن به‌صورت یک‌طرفه یا دوطرفه انجام می‌شود.
قالب بندی ستون معمولاً با استفاده از انواع قالب بتن مدولار یا چوبی انجام می‌شود. در صورتی‌که ستون جزیی از دکوراسیون داخلی باشد، ممکن است برای اجرای آن از قالب بتنی با اشکال خاص استفاده شود.
برای ساخت سرستون از انواع قالب بتن خاص استفاده می‌شود. معمولاً ساخت سرستون‌ها به‌صورت سری (پشت سر هم) انجام می‌شود و این بخش از سازه، به‌صورت پیش‌ساخته مورداستفاده قرار می‌گیرد.
برای ساخت فونداسیون نیز می‌توانید از انواع قالب بتن استفاده کنید. گاهی اوقات با استفاده از قالب‌های آجری و ماندگار، می‌توانید هم هزینه‌های پروژه را کاهش دهید و هم استحکام سازه را بالا ببرید.
برای ساخت تیر هم می‌توانید از انواع قالب بتن فلزی، چوبی، پلاستیکی و … استفاده کنید، اما پیش از انتخاب قالب باید دقت کنید که استحکام آن بالا باشد، چراکه معمولاً قالب تیر دیرتر باز می‌شود و این بخش از سازه دارای بار زنده است.
انتخاب قالب سقف به نوع سقف بتنی بستگی دارد. می‌توانید برای ساخت سقف دال بتنی و زیرسازی سایر انواع سقف، از قالب‌های فلزی تخت و الوار استفاده کنید. برخی از انواع سقف مثل سقف وافل و سقف یوبوت نیز قالب مخصوص خود را دارند.
همان‌طور که تا اینجای مقاله خواندید، تنوع قالب بتنی زیاد است و ممکن است برای انتخاب نوع مناسب برای کارتان، کمی سردرگم شوید. توجه به نکات زیر می‌تواند در انتخاب انواع قالب بتن به شما کمک کند:
برای خرید انواع قالب بتن می توانید از طریق شماره های درج شده در سایت با کارشناسان ما در بتن استور در تماس باشید. تمامی تجهیزات قالب بندی و قالب های بتنی با کیفیت بالا و قیمتی اقتصادی قابل سفارش است. شما با خرید تجهیزات قالب بندی به همراه قالب بتن مورد نیاز در زمان و هزینه حمل بار خود نیز صرفه جویی می کنید. برای مشورت در خصوص انتخاب قالب و تجهیزات مناسب نیز می‌توانید با کارشناسان فروش بتن استور در تماس باشید.