امکان ندارد که پای ساخت و ساز در میان باشد و نامی از بتن مطرح نشود. بدون تردید بتن پرکاربردترین مصالح مورد استفاده در ساخت انواع و اقسام سازه‌هاست. همین موضوع باعث شده است که همواره تلاش برای تولید بتن‌ها باکیفیت از طریق اضافه کردن مواد اولیه گوناگون یا تغییر در روش‌های تولید این محصول در جریان است. شاید در بسیاری از پروژه‌ها بتن در محل ساخت و ساز تولید شود؛ اما در سال‌های اخیر به‌خصوص در پروژه‌های عمرانی بزرگ مقیاس استفاده از قطعات بتنی پیش ساخته رواج پیدا کرده است. در این مطلب قصد داریم به بررسی ویژگی‌ها، مزایا و معایب بتن پیش ساخته بپردازیم. دعوت می‌کنیم تا پایان با ما همراه باشید.
تولید بتن در محل پروژه‌ها معمولا با مشکلات زیادی همراه است. به عنوان مثال بی‌دقتی نیروی انسانی باعث برهم خورد نسبت اختلاط مواد اولیه و در نتیجه افت کیفیت محصول نهایی می‌شود. از آن گذشته تهیه قالب‌های مختلف برای بتن‌ریزی در شکل‌های گوناگون در محل پروژه‌ها نه‌تنها کار پیچیده‌ای است؛ بلکه هزینه زیادی را نیز به سازندگان تحمیل می‌کند. به همین دلیل کارخانه‌هایی ایجاد شده‌اند که به‌صورت تخصصی در زمینه ساخت و تولید انواع و اقسام قطعات بتنی فعالیت می‌کنند.
این محصولات تحت عنوان بتن پیش ساخته شناخته می‌شوند. در کارخانه‌ها محیط‌های کنترل شده‌ای ایجاد می‌شوند که شرایط استاندارد برای تولید بتن باکیفیت در آن‌ها وجود دارد. به‌علاوه اینکه قالب‌هایی با شکل‌های متنوع در محیط این کارخانه‌ها وجود دارند. به همین دلیل امکان بتن‌ریزی در قالب‌های بزرگ با شکل‌های مختلف در این مکان‌ها وجود دارد. سپس اختلاط مواد اولیه، بتن‌ریزی و عمل آوری محصول نهایی انجام می‌پذیرد.
بتن پیش ساخته نیز مانند هر مصالح دیگری که در ساخت و ساز مورد استفاده قرار می‌گیرد، مزایا و معایب خاصی دارد. روی‌هم‌رفته مزایای این قطعات بتنی در مقایسه با روش‌های سنتی بتن‌ریزی دست برتر را دارد. نشانه آشکار این موضوع نیز افزایش استفاده از بتن‌های پیش ساخته در پروژه‌های مختلف عمرانی است. در اینجا نیم نگاهی به مهم‌ترین مزایا و معایب این قطعات می‌اندازیم.
سوال مهمی که مطرح می‌شود این است که آیا استفاده از بتن پیش ساخته توجیه اقتصادی دارد؟ واقعیت این است که اگر تنها به هزینه اولیه دقت کنید، خرید قطعات بتنی پیش ساخته چندان مقرون‌به‌صرفه نیست. در مقابل اگر نیم‌نگاهی به کاهش زمان اجرا پروژه، امکان ایجاد طراحی‌های زیبا و همچنین افزایش عمر مفید سازه توجه کنید، استفاده از بتن پیش ساخته در بلند مدت کاملا توجیه اقتصادی دارد. هرچند که باید بسته بر هر پروژه محاسبات فنی و اقتصادی به‌صورت جداگانه انجام بگیرد.
تجربه نشان می‌دهد که قطعات بتنی پیش ساخته به‌خصوص در پروژه‌های عمرانی بزرگ مانند ساختمان‌ها اداری و تجاری، پل‌ها و … کاربرد زیادی دارند. در مقابل پروژه‌های ساختمان‌سازی معمولی قرار دارند که در آن‌ها چندان استفاده از قطعات پیش ساخته رایج نیست. روی‌هم‌رفته از جمله اصلی‌ترین کاربردهای بتن پیش ساخته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
همان طور که اشاره کردیم، بتن پیش ساخته در شکل‌های مختلفی تولید و مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جمله رایج‌ترین انواع قطعات بتنی پیش ساخته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
از قالب‌های جعبه‌ای برای تولید این محصول استفاده می‌شود. خیلی از کانال‌های هدایت آب و تونل‌های زیرزمینی با استفاده از این باکس‌ها تولید می‌شوند. امکان تولید باکس‌ها در ابعاد بزرگ به‌راحتی وجود دارد.
دال بتنی معمولا در حد فاصل بین تیرها و ستون‌ها در یک ساختمان قرار می‌گیرد. با استفاده از دال بتنی پیش ساخته دیگر نیازی به قالب‌بندی دال بتنی در محل پروژه نخواهید داشت. ضمن اینکه دست شما برای طراحی دال به‌شکل‌های مختلف و در اندازه‌های گوناگون باز است.
دیوارهای بتنی پیش ساخته را می‌توان به‌عنوان دیوارهای حمال و غیر حمال در سازه استفاده کرد. منظور از دیوار حمال، نوعی دیوار است که بار مرده ساختمان از طریق آن به فونداسیون انتقال پیدا می‌کند. معمولا این دیوارها در قالب های بتنی به‌صورت مکعب مستطیل و با ابعاد مشخص شبیه به پانل(قالب دیوار پیش ساخته) آماده می‌شوند. سپس در محل پروژه پانل‌ها به یکدیگر متصل شده و دیوار نهایی را به وجود می‌آورند.
روش‌های اجرای سازه با قطعات بتن پیش ساخته
برای اجرای یک سازه با استفاده از بتن پیش ساخته دو روش اصلی وجود دارد که عبارت‌اند از:
این روش با نام تیر و ستون نیز شناخته می‌شود. در این روش قطعات بتنی پیش ساخته در موقعیت مد نظر در پروژه قرار می‌گیرند. برای تثبیت موقعیت قرارگیری بتن پیش ساخته و اتصال قطعات به یکدیگر از اتصال تر استفاده می‌شود. معمولا میلگردهای درون قطعات بتنی پیش ساخته به‌صورتی درون قالب بتن تعبیه می‌شوند که قسمت‌هایی از آن‌ها از محل قالب بتن بیرون باقی می‌ماند. برای اتصال قطعات بتنی باید این محل‌ها را در کنار یکدیگر قرار داد. سپس با اجرای بتن‌ریزی در این محل‌ها، قطعات پیش ساخته به یکدیگر متصل می‌شوند.
در روش دیواری تمام جزئیات مد نظر از جمله موقعیت پنجره‌ها، داکت‌های تاسیسات مکانیکی و الکتریکی، موقعیت قرارگیری کلیدها و … هنگام قالب‌ریزی قطعات بتن پیش ساخته در نظر گرفته می‌شود. سپس قطعه بتنی به‌صورت آماده برای نصب به محل پروژه منتقل می‌شود. این قطعات معمولا برای اجرای دیوارهای بتنی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای متصل کردن قطعات بتنی پیش ساخته در روش دیواری از پیچ و مهره استفاده می‌شود.
در این مطلب بررسی کردیم که بتن پیش ساخته چیست و چه مزایا و معایبی دارد. استفاده از این مصالح در پروژه‌های عمرانی بزرگ باعث تسریع عملیات ساخت و ساز می‌شود. هر روز که زمان اجرای پروژه کاهش پیدا کند، صرفه‌جویی قابل توجهی در هزینه تمام شده صورت می‌گیرد. البته برای خرید قطعات بتنی پیش ساخته لازم است که حتما بررسی‌های فنی دقیق انجام گیرند. به این ترتیب می‌توان اطمینان حاصل کرد که استانداردهای لازم برای تولید محصولات رعایت شده‌اند. در این حالت می‌توان با خرید قطعات بتنی پیش ساخته، ایمنی و سرعت در اجرای پروژه‌های عمرانی را توأمان تجربه کرد.