وقتی پای یک پروژه عمرانی بزرگ در مقیاس ساخت پل یا کانال انتقال آب در میان است، تولید بتن در محل ساخت‌وساز چندان منطقی نیست. بتن‌ریزی به شیوه سنتی از دقت و کیفیت چندان مناسبی برخوردار نیست. به علاوه اینکه تجربه نشان داده است که قالب‌گیری بتن در حجم و اندازه زیاد با مشکلات زیادی همراه است. در همین راستا از بتن پیش ساخته به‌عنوان راه‌حل جایگزین برای این پروژه‌ها استفاده می‌شود. در این مقاله قصد داریم به بررسی ۵ ویژگی مهم قطعات بتنی پیش ساخته بپردازیم که آن‌ها را به انتخاب اول در پروژه‌های عمرانی تبدیل می‌کند. تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
فرض کنید که قرار است در محل پروژه عملیات اختلاط مواد اولیه برای تولید بتن را انجام دهید. بسته به نوع بتن مد نظر باید مواد اولیه از قبیل سیمان، سنگدانه، آب و … را با نسبت‌های مشخص با یکدیگر ترکیب کنید. اختلاط مواد اولیه توسط نیروی انسانی معمولا به روش ماشینی صورت می‌گیرد. طبیعی است که در چنین شرایطی کنترل نسبت اختلاط مواد اولیه با هم کار ساده‌ای نیست. این در حالی است که تغییر در نسبت ترکیب مواد اولیه، خصوصیات مکانیکی محصول نهایی را کاملا دستخوش تغییر می‌کند.
داستان به همین جا ختم نمی‌شود. در پروژه‌های بزرگ، برای انجام عملیات بتن‌ریزی نیاز به قالب‌های بزرگ وجود دارد. طبیعی است که آماده‌سازی قالب‌ها در محل پروژه با محدودیت زیادی همراه است. علاوه بر آن نمی‌توان از ظرفیت قالب‌گیری بتن برای خلق نماهای جذاب معماری در ساخت و ساز استفاده کرد. مجموعه این دلایل باعث می‌شوند که قطعات بتنی پیش ساخته به‌عنوان جایگزین کاربردی برای روش سنتی بتن‌ریزی انتخاب شوند.
بتن پیش ساخته همان‌طور که از نامش برمی‌آید، در محیط کارگاهی تولید می‌شود و به‌صورت آماده برای نصب به محل پروژه‌های عمرانی منتقل می‌شود. این محصول ویژگی‌های قابل توجهی دارد که باعث شده در این سال‌ها استقبال از آن روند افزایشی پیدا کند. در اینجا به پنج ویژگی مهم قطعات بتنی پیش ساخته می‌پردازیم.
بتن پیش ساخته در کارخانه‌ها و کارگاه‌های تخصصی ساخته می‌شود. محیط این کارخانه‌ها به‌صورت کنترل شده برای تولید قطعات بتنی پیش ساخته آماده می‌شود. در نتیجه مواد اولیه با کیفیت مناسب برای تولید بتن مورد استفاده قرار می‌گیرد. از آن گذشته عملیات اختلاط مواد اولیه با دقت بیشتر و کنترل بهتر انجام شده و در نهایت بتن با کیفیت مطابق خصوصیات مکانیکی مد نظر به دست می‌آید. این موضوع باعث می‌شود که قطعات بتنی پیش ساخته از استحکام و مقاومت تسلیم بالاتری در برابر بارهای خارجی برخوردار باشند.
عملیات بتن‌ریزی نقش بسزایی در کیفیت محصول نهایی دارد. همان طور که می‌دانید در جریان عملیات بتن‌ریزی، ممکن است که شاهد توزیع نامناسب مواد اولیه درون قالب باشیم. به این ترتیب احتمال ایجاد فضاهای متخلخل درون ساختار بتن افزایش پیدا می‌کند. این موضوع باعث می‌شود که خصوصیات بتن در این موقعیت‌ها افت پیدا کند. در نتیجه با وارد شدن بار خارجی به مرور زمان، تنش خستگی در بتن شکل می‌گیرد. این موضوع باعث می‌شود که احتمال ترک برداشتن و شکستن بتن افزایش پیدا کند.
قطعات بتنی پیش ساخته با این مشکل مواجه نیستند. به این دلیل که در عملیات بتن‌ریزی از دستگاه‌های ویبراتور و تجهیزات خاص استفاده می‌شود. به عنوان مثال دستگاه ویبراتور، با ایجاد تکانه‌های ارتعاشی درون قالب بتن‌ریزی، جلوی ایجاد فضاهای متخلخل را می‌گیرد. به این ترتیب کیفیت محصول نهایی در تمام بخش‌ها یکسان خواهد بود. این موضوع مهمی است که در نهایت باعث می‌شود قطعات بتنی پیش ساخته از دوام بالاتری برخوردار باشند.
سومین مورد از پنچ ویژگی مهم قطعات بتنی پیش ساخته، تطبیق پذیری بالای آن‌هاست. همان طور که می‌دانید بتن‌ریزی در قالب‌های خاصی صورت می‌گیرد. در محل پروژه‌ها، امکان ساخت قالب‌ها با ابعاد و اندازه یا شکل‌های خاص وجود ندارد. حتی اگر این امکان وجود داشته باشد، از نظر هزینه و زمان چندان مقرون‌به‌صرفه نیست.
این در حالی است که در تولید قطعات بتنی پیش ساخته این چالش نیز برطرف می‌شود. در محیط کارخانه‌ها معمولا قالب‌های مختلف با اندازه و اشکال مختلف طراحی و ساخته می‌شوند. به همین دلیل می‌توان برای عملیات بتن‌ریزی از قالب‌هایی با طرح‌ها و اندازه‌های مختلف استفاده کرد. اهمیت این موضوع به خصوص در پروژه‌های معماری روشن می‌شود. به عنوان مثال می‌توان از قالب‌گیری با طرح‌های زیبا برای ساخت نمای پروژه‌ها با بتن پیش ساخته استفاده کرد.
هر یک روز که زمان ساخت یک پروژه عمرانی کاهش پیدا کند، صرفه‌جویی قابل توجهی در هزینه‌ها صورت می‌گیرد. این موضوع بسیار مهمی است که اهمیت آن در پروژه‌های ساخت و ساز بزرگ به مراتب افزایش پیدا می‌کند. بتن‌ریزی در محل پروژه‌ها معمولا با سرعت محدود انجام می‌گیرد. به علاوه اینکه باید زمان زیادی برای گیرش بتن پس از قالب‌گیری نیز صبر کنید.
این در حالی است که با استفاده از قطعات بتنی پیش ساخته، صرفه‌جویی قابل توجهی در زمان ساخت‌وساز رخ می‌دهد. دیگر لازم نیست که برای بتن‌ریزی و گیرش بتن، زمان جداگانه‌ای صرف کنید. بلکه قطعات بتنی به‌صورت آماده نصب به محل پروژه‌ها انتقال پیدا می‌کنند. در بین پنج ویژگی مهم قطعات بتنی پیش ساخته، آمادگی و سهولت استفاده برای پیمانکاران پروژه‌های عمرانی اهمیت بالایی دارد.
کیفیت بالا و یکپارچگی خصوصیات مکانیکی قطعات بتنی پیش ساخته، باعث می‌شود که این محصولات از پایداری بیشتری برخوردار باشند. به همین دلیل در گذر زمان کمتر پیش می‌آید که این قطعات بتنی آسیب ببینند. در نتیجه کیفیت این قطعات در طولانی مدت حفظ می‌شود و کمتر نیاز به تعمیر و نگهداری پیدا می‌کنند. در نتیجه هزینه‌های جاری در زمان بهره‌برداری از پروژه‌های عمرانی نیز کاهش پیدا می‌کند.
در این مطلب به بررسی پنج ویژگی مهم قطعات بتنی پیش ساخته پرداختیم. هر چند هزینه اولیه این قطعات در مقایسه با بتن‌ریزی به روش سنتی بالاتر است؛ اما با توجه به مزایایی که برای آن‌ها ذکر کردیم، استفاده از این محصولات به‌خصوص در پروژه‌های عمرانی بزرگ مانند ساخت پل، هتل، بیمارستان، کانال آب و … از نظر اقتصادی کاملا توجیه‌پذیر است. به‌نظر شما قطعات بتنی پیش ساخته چه مزایای دیگری دارند؟ آیا می‌توان نقطه ضعف خاصی نیز برای این محصولات برشمرد؟