بلافاصله پس از پایان عملیات بتن ریزی، زمان عمل‌آوری یا کیورینگ آن آغاز می‌شود. به‌طور کلی کیورینگ بتن با هدف حفظ دما و رطوبت آن در محدوده مناسب تا قبل از گیرش اولیه صورت می‌گیرد. وقتی در محیط بتن ریزی با هوای سرد روبه‌رو هستید، کمتر پیش می‌آید که بتن برای حفظ رطوبت نیاز به مراقبت خاصی داشته باشد. در این شرایط معمولا حفظ دمای بتن و جلوگیری از یخ زدن سطح آن است که اهمیت بسیار زیادی دارد. در این مطلب قصد داریم نحوه کیورینگ بتن در هوای سرد را با در نظر گرفتن نکات ذکر شده در آیین نامه بتن ایران و مبحث نهم مقرران ملی ساختمان بررسی کنیم. دعوت می‌کنیم در ادامه با ما همراه باشید.
قبل از اینکه فرآیند عمل آوری بتن در هوای سرد را بررسی کنیم، باید تعریف مشخصی از هوای سرد ارائه کنیم. به‌طوری کلی اگر دو شرط زیر در محل یک پروژه بتن ریزی صدق کند، باید ضوابط عمل آوری بتن در دمای پایین را رعایت کنید:
اگر دو شرط فوق در محل ساخت و ساز برقرار باشد، باید به‌مدت ۷ روز عملیات کیورینگ بتن را با هدف حفظ دمای آن در محدوده بالاتر از ۵ درجه سلسیوس در دستور کار قرار دهید. به این ترتیب جلوی یخ زدن و افت مقاومت بتن را می‌گیرید.
قبل از اینکه نوبت به عمل آوری بتن در هوای سرد برسد، باید هنگام اختلاط بتن، جابجایی و اجرای عملیات بتن ریزی نکات خاصی را رعایت کنید. در مقاله بتن ریزی در هوای سرد پیرامون این موضوعات به‌طور مفصل بحث کردیم که برای مطالعه بیشتر دعوت می‌کنیم به آن مطلب مراجعه کنید. گام اول در عملیات کیورینگ، جمع آوری سریع آب اضافی است که روی سطح بتن جمع می‌شود. سرمای هوا خیلی زود باعث یخ زدن آب می‌شود و مقاومت بتن را با افت چشم‌گیری روبه‌رو می‌کند. برای حفظ دمای بتن در محدوده مناسب نیز روش‌های مختلفی پیش روی شما قرار دارند که عبارت‌اند از:
عایق‌بندی همواره به‌عنوان راهی مناسب برای جلوگیری از حرارت شناخته می‌شود. برای عمل آوری بتن در دمای پایین، می‌توانید سطح بتن را با استفاده از مواد عایق بپوشانید. این روش باعث می‌شود که بتن به‌صورت مستقیم با هوای آزاد تماس نداشته باشد. در نتیجه نرخ انتقال حرارت بین بتن و هوا نیز تا حد زیادی کاهش پیدا می‌کند. از جمله مواد اولیه‌ای که برای عایق‌بندی بتن در هوای سرد قابل استفاده هستند، می‌توان به ورق‌های زیر اشاره کرد:
معمولا از این مواد اولیه برای تولید ورق‌هایی با ضخامت مشخص به‌عنوان عایق استفاده می‌شود. ابتدا با یک لایه از این ورق‌ها سطح بتن پوشانده می‌شود. سپس یک لایه حصیر برای کمک به حفظ رطوبت روی آن قرار می‌گیرد. بار دیگر یک لایه از ورق عایق روی سطح حصر قرار داده می‌شود تا عایق‌بندی به بهترین شکل ممکن برای کیورینگ بتن در هوای سرد صورت بگیرد.
یکی از روش‌هایی که از قدیم برای عمل آوری بتن در هوای سرد مورد استفاده قرار می‌گرفت، حرارت دهی مستقیم است. البته در گذشته معمولا با روشن کردن آتش، سعی می‌کردند تا جلوی کاهش دمای بتن را بگیرند. این روش هرچند در حفظ دمای بتن موثر است؛ اما باعث کاهش سطح رطوبت آن می‌شود. امروزه بیشتر از بخاری‌ها استفاده می‌کنند.
اگر از بخاری‌هایی استفاده می‌کنید که به‌طور مستقیم از سوخت‌های فسیلی برای تولید حرارت بهره می‌برند، پیشنهاد می‌کنیم که حتما یک هواکش مناسب برای تخلیه گازهای آلاینده در نظر بگیرید. پخش شدن گازهای آلاینده در سطح بتن باعث می‌شود که رطوبت آن تا افت پیدا کند. همچنین می‌توانید از المنت‌های برقی نیز برای عمل آوری بتن استفاده کنید. این روش هر چند در حفظ دمای بتن کارآمد است؛ اما معمولا باعث خشک شدن سطح بتن به‌صورت موضعی می‌شود.
بهترین سیستم‌های گرمایشی برای کیورینگ بتن در هوای سرد، رادیاتورها هستند که از انتقال حرارت همرفت دارند. در این سیستم‌ها خطوط لوله آب در سطح بتن اجرا می‌شوند. سپس آب گرم با دمای بالا درون لوله‌ها جریان پیدا می‌کند. به این ترتیب حرارت همرفتی به بتن منتقل شده و سطح آن را گرم نگه می‌دارد. ضمن اینکه هیچ تاثیر منفی نیز در کاهش رطوبت بتن ندارد.
احتمالا شما هم ساختمان‌هایی را دیده‌اید که در فصل سرما، با استفاده دوربند‌هایی نمای آن‌ها کاملا پوشانده شده‌اند. این روش تا حدی جلوی نفوذ هوای سرد به داخل ساختمان به‌ویژه در محیط‌های بادخیز را می‌گیرد. ضمن اینکه راحت‌ترین روش برای عمل‌آوری بتن در هوای سرد در ساختمان‌های مرتفع است. دوربندها از جنس‌های مختلفی مانند برزنت، نایلون پلی اتیلن و … تولید می‌شوند. با استفاده از این دوربندها سراسر محدوده ساختمان، محصور می‌شود تا هوای سرد به داخل ساختمان نفوذ نکند. البته در شرایطی که سرمای هوا خیلی شدید است، این روش به‌تنهایی برای کیورینگ بتن در هوای سرد پاسخ‌گو نیست.
یکی دیگر از روش‌های عمل آوری بتن در هوای سرد، استفاده از بخار آب با فشار است. این روش معمولا برای کیورینگ بتن در فضای سربسته مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش معمولا حجم زیادی از بخار آب با فشار زیاد و دمای بالا در یک محیط سربسته حبس می‌شود. به این ترتیب بتن در طول مدت کیورینگ در دمای مناسب باقی می‌ماند. البته باید توجه داشته باشید که با استفاده از این روش نباید دمای سطح بتن از ۶۵ درجه سلسیوس فراتر رود. ضمن اینکه در این به دلیل استفاده از بخار آب، عمل آوری رطوبتی بتن نیز به‌خوبی انجام می‌شود.
آیین نامه بتن ایران و مبحث نهم مقررات ملی ساختمان، تکلیف حداقل دمای مجاز بتن در زمستان از اختلاط بتن تا پایانی عملیات کیورینگ را تعیین کرده است. در طول مدت بتن ریزی و عمل آوری بتن باید دو بار دمای سطح آن را اندازه‌گیری و ثبت کنید تا از رعایت مفاد آیین نامه بتن ایران، اطمینان حاصل کنید. پایان عملیات عمل آوری بتن در هوای سرد وقتی است که بتن به ۷۰ درصد مقاومت ۲۸ روزه خود برسد. بر این اساس حداقل دمای مجازی بتن در طول عملیات بتن ریزی و عمل آوری با توجه ابعاد آن به‌صورت زیر تعیین می‌شود:
در این مطلب نحوه عمل آوری بتن در هوای سرد را بررسی کردیم. در حالت کلی برای جلوگیری از تحمیل هزینه‌های مربوط به کیورینگ بتن در هوای سرد، پیشنهاد می‌کنیم صفر تا صد عملیات بتن ریزی را در شرایط آب‌وهوایی مساعد انجام دهید؛ اما اگر به‌هر دلیل مجبور هستید عملیات بتن ریزی را در هوای سرد انجام دهید، لازم است که قوانین ذکر شده در آیین نامه بتن ایران را به‌دقت رعایت کنید. در غیر این صورت بتن به مقاومت و دوام مطلوب نمی‌رسد.