بدون تردید پرکاربردترین مصالح مورد استفاده در ساخت‌وساز، بتن است. بتن نقش کلیدی در استحکام یک سازه دارد. به همین دلیل فرآیند آماده‌سازی آن فوق‌العاده مهم است. در ادبیات رایج بین فعالان عرصه ساختمان‌سازی، بتن به دو دسته مسلح و غیر مسلح تقسیم می‌شود. در این مطلب قصد داریم به معرفی بتن غیر مسلح بپردازیم. به نظر شما از این نوع بتن در چه پروژه‌های عمرانی استفاده می‌شود؟ تفاوت بتن مسلح و غیر مسلح چیست؟ فرآیند تولید این نوع بتن به چه صورت است؟ برای دریافت پاسخ این سوالات و بسیاری از پرسش‌های دیگر درباره بتن‌های غیر مسلح دعوت می‌کنیم تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
آنچه باعث می‌شود بتن را به دو دسته مسلح و غیر مسلح تقسیم کنیم، یک ویژگی کلیدی به نام مقاومت کششی است. وقتی قرار است که بار زیادی به بتن وارد شود، نیاز به نوعی خاصی از بتن داریم که مقاومت کششی بالایی دارد. ترکیب مصالح تشکیل دهنده همه بتن‌ها آب، سیمان، ماسه و سنگدانه است. با تغییر نسبت این مواد اولیه می‌توان تا حدی ویژگی‌های مکانیکی بتن از جمله مقاومت کششی را تقویت کرد؛ اما راه‌های دیگری نیز برای این منظور وجود دارد که رایج‌ترین آن‌ها استفاده از میلگرد درون بتن است.
بر این اساس وقتی صحبت از بتن غیر مسلح به میان می‌آید، در واقع به نوعی بتن اشاره می‌کنیم که خبری از میلگرد‌های تقویت کننده درون آن نیست. این نوع بتن‌ها با ترکیب سیمان، ماسه (سنگندانه) و آب به ترتیب با نسبت‌های ۶، ۳، ۱ یا ۴، ۲، ۱ تولید می‌شود. حتی ممکن است از میلگرد برای افزایش استحکام درزهای این نوع بتن‌ها نیز استفاده شود؛ اما نکته اساسی این است که مقاومت کششی آن‌ها به هیچ عنوان با بتن مسلح قابل مقایسه نیستند.
امکان تولید بتن مسلح به‌صورت پیش ساخته وجود دارد. در واقع این بتن‌ها به‌صورت آماده تهیه شده و در پروژه‌ها استفاده می‌شوند. این در حالی است که بتن غیر مسلح معمولا در محل پروژه‌ها به دو صورت دستی و ماشینی تولید می‌شود. در این قسمت نیم‌نگاهی به هر یک از این دو روش برای تولید بتن غیر مسلح می‌اندازیم.
در ساده‌ترین حالت می‌توان با توجه به نسبتی که در بالا ذکر کردیم، به‌صورت دستی سیمان، سنگدانه و آب را با هم ترکیب کرد و بتن غیر مسلح به دست آورد. این روش برای تولید بتن در مقیاس بزرگ چندان مناسب نیست؛ چراکه اولا زمان‌بر است و علاوه بر آن به دلیل انجام فرآیند اختلاط توسط عامل انسانی، این احتمال وجود دارد که ترکیب مناسبی از بتن حاصل نشود.
روش بهتر برای تولید بتن غیر مسلح، استفاده از دستگاه است. برای این منظور مواد اولیه را با ترتیب و نسبت مشخص درون دستگاه گردان می‌ریزند. به این ترتیب اختلاط مواد اولیه خیلی بهتر از روش دستی صورت می‌گیرد. علاوه بر آن می‌توان بتن با حجم زیاد را در زمان کوتاه‌تری تولید کرد.
برای آشنایی با کاربرد بتن غیر مسلح باید روی نقطه ضعف اصلی آن یعنی مقاومت کششی پایین تمرکز کنیم. کم بودن مقاومت کششی این دسته از بتن‌ها باعث می‌شود که در برابر فشار بالا عملکرد ضعیفی از خود نشان دهند. کاربرد اصلی بتن‌های غیر مسلح استفاده از آن‌ها در سطح‌سازی است. آن هم سطح سازی در پروژه‌هایی که قرار نیست وزن بالایی از روی آن‌ها تردد داشته باشد. به عنوان مثال در محیط‌های صنعتی و محل تردد خودروهای سنگین، استفاده از این بتن برای ایجاد سطح به هیچ عنوان انتخاب مناسبی نیست. از این مصالح بیشتر می‌توان برای کف‌پوش یا سنگ‌فرش کردن پیاده‌راه‌ها استفاده کرد.
گاهی اوقات ممکن است از بتن غیر مسلح به‌عنوان حائل میان سطح زمین و بتن مسلح استفاده شود. در بتن مسلح معمولا از میلگرد استفاده می‌شود. میلگرد از جنس آلیاژهای فولادی تولید می‌شود. به همین دلیل در برابر رطوبت حساس است و در اثر تماس طولانی مدت با محیط مرطوب احتمال خوردگی آن افزایش پیدا می‌کند. این اتفاق باعث تضعیف مقاومت بتن مسلح می‌شود. برای جلوگیری از چنین اتفاقی، معمولا یک لایه بتن غیر مسلح روی سطح زمین ایجاد می‌کنند. به این ترتیب از تماس مستقیم بین بتن مسلح و رطوبت خاک جلوگیری می‌شود.
هر چند بتن غیر مسلح از مقاومت کششی ضعیفی برخوردار است؛ اما قیمت به مراتب پایین‌تر آن در مقایسه با بتن مسلح باعث می‌شود که خیلی از پیمانکاران و سازندگان در صورتیکه شرایط پروژه‌ها مهیا باشد، چشم بسته این نوع بتن‌ها را انتخاب کنند. این شاید مهم‌ترین مزیتی باشد که بتوان برای بتن‌های غیر مسلح در مقایسه با رقیب مسلح‌اش برشمرد. در مقابل اما نقاط ضعف جدی علاوه بر مقاومت کششی پایین در این دسته از بتن‌ها به چشم می‌خورند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
شاید بد نباشد که کمی بیشتر درباره مفهوم مقاومت خستگی توضیح دهیم. یک سازه بتنی ممکن است که در شرایط عادی بتواند فشار وارده را تحمل کند. نکته اساسی این است که هر بار که فشاری به سازه بتنی وارد می‌شود، بخشی از توان مقاومت آن کاهش پیدا می‌کند. تداوم این وضعیت باعث می‌شود که در طولانی مدت به دلیل وارد شدن بارهای متعدد، شرایط برای رسیدن بتن به مرز تنش تسلیم فراهم شود. به چنین پدیده‌ای در اصطلاح مهندسی تنش یا مقاومت خستگی گفته می‌شود.
در این مطلب به معرفی ویژگی‌های بتن غیر مسلح پرداختیم. این دسته از بتن‌ها معمولا برای روسازی در سطح معابر به منظور اجرای سنگ‌فرش و کف‌پوش استفاده می‌شود. هرجا که نیاز به مقاومت کششی بالایی وجود داشته باشد، باید به سراغ انواع بتن‌های مسلح برویم. معمولا مرسوم نیست که بتن‌های غیر مسلح به‌صورت پیش ساخته مصرف شوند. این نوع بتن‌ها با روش‌های دستی یا ماشینی در محل پروژه‌های آماده می‌شوند. ترکیب صحیح مواد اولیه، راز اصلی دستیابی به کیفیت مطلوب در این دسته از بتن‌هاست.
۱. وزن بتن غیر مسلح چقدر است؟
بتن غیر مسلح وزنی بسته به ترکیب مواد اولیه وزنی بین ۲۲۰۰ تا ۲۵۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب دارد.
۲. حداکثر ضخامت بتن غیر مسلح چقدر است؟
با توجه به مقاومت کششی ضعیف‌تر بتن غیر مسلح، برای اجرای پروژه با استفاده از این بتن‌ها باید ضخامت بین ۱ تا ۳ سانتی متر بالاتر بتن مسلح در نظر بگیرید.